Minął rok od brutalnej napaści Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. W obliczu tej ogromnej tragedii, która dotknęła naszych sąsiadów, okazało się, że jako naród zdaliśmy egzamin z człowieczeństwa i udzieliliśmy im niezbędnego wsparcia.

Zespół badaczek i badaczy z Instytutu Socjologii im. Edmunda Wnuk-Lipińskiego Collegium Civitas, którego celem jest prowadzenie badań w ramach socjologii życia publicznego, podjął się opisania i zrozumienia przemian polskiego świata społecznego i politycznego, które ujawniły się i będą się ujawniać pod wpływem kryzysu spowodowanego wojną, zwłaszcza fenomenu pomocowego.

Od marca 2022 r. nasi naukowcy realizują w Collegium Civitas projekt badawczy pod nazwą: „Zaangażowanie – neutralność – wrogość: polskie społeczeństwo wobec kryzysu uchodźczego i wojny rosyjsko-ukraińskiej”, w skrócie: ZNW. Badania prowadzone są w ramach trzech modułów, obejmujących różne aspekty zachowań Polek i Polaków wobec wojny i uchodźców.

• Moduł A: Badanie ilościowe postaw Polaków wobec imigrantów w kontekście wojny rosyjsko-ukraińskiej

Badanie zostało zrealizowane w maju 2022 r. techniką CAWI przez firmę Pollster na zlecenie zespołu badawczego. Próba liczyła 1041 respondentów rekrutowanych z panelu liczącego ok. 275 tys. zarejestrowanych panelistów. Struktura próby odpowiadała strukturze populacji dorosłych obywateli Polski ze względu na wiek, płeć, wielkość miejscowości zamieszkania i wykształcenie.
Koncepcja badawcza i narzędzie zostały przygotowane przez pięcioosobowy zespół socjologów w składzie: dr Jacek Bieliński, Anna Kuczyńska, dr hab. Paweł Matuszewski, prof. CC, oraz dr Robert Sobiech.
Badacze pracują obecnie nad artykułami prezentującymi wyniki badania ilościowego.

• Moduł B: Mapa zaangażowania mieszkańców Polski w pomoc osobom uchodźczym (badanie jakościowe)

Głównym celem badania jakościowego było rozpoznanie i opis emocji przeżywanych przez Polki i Polaków zaangażowanych w pomaganie osobom uchodźczym podczas wojny w Ukrainie oraz opis wytwarzanej w szybkim tempie przestrzeni społecznej, w której tworzą się relacje Polaków i uchodźców. Osoby zaangażowane w działania w tym module prowadziły badania w zróżnicowanym środowisku z wykorzystaniem wielu metod badawczych (m.in. obserwacji uczestniczącej, wywiadów etnograficznych nieustrukturyzowanych, netnografii, autoetnografii).
W efekcie przygotowany został tekst monografii pt. „Społeczeństwo łatwopalne. Praktyki pomagania uchodźcom wojennym z Ukrainy w 2022 roku w Polsce” autorstwa dr Katarzyny Kalinowskiej, dr. Pawła Kuczyńskiego, prof. dr hab. Izabelli Bukraby-Rylskiej, dr Marty Sałkowskiej i Katarzyny Krakowskiej. Książka stanowi kompleksową dokumentację procesów dotyczących pomagania na masową skalę przez polskie społeczeństwo, jakie miały miejsce wiosną i latem 2022 roku.
Wkrótce ukażą się także kolejne rozdziały i artykuły w czasopismach naukowych, podsumowujące przeprowadzone badania jakościowe.

• Moduł C: Obraz wojny rosyjsko-ukraińskiej i uchodźców w polskim dyskursie medialnym

Zespół skupił się na analizie pozytywnych i negatywnych praktyk komunikacyjnych, występujących w dyskursach dotyczących wojny w Ukrainie. Zakres praktyk, które zostały zbadane, odnosi się do dwóch rodzajów strategii dyskursywnych – strategii referencyjnych (nominatywnych), służących nazywaniu aktorów społecznych, zjawisk, przedmiotów itp., oraz predykatywnych, używanych do przypisywania im różnych cech i właściwości.
Nad analizą dyskursu medialnego poświęconego tematyce wojny i uchodźców pracował zespół w składzie: dr Marek Troszyński, dr Barbara Markowska-Marczak oraz Adam Konopka. Trwają prace nad publikacjami prezentującymi wyniki badań.