W czwartym odcinku specjalnego cyklu podcastów poświęconych projektowi badawczemu „Dialog o radykalizacji i równości” (DARE) poszerzymy nasze spojrzenie na problematykę anty- i deradykalizacji, a także zastanowimy się nad skutecznością różnych polityk przeciwdziałania radykalizacji i zwalczania terroryzmu, których w projekcie DARE przeanalizowano aż 100! Zapraszamy do wysłuchania podcastu z udziałem dr Pauliny Piaseckiej, dyrektorki Centrum Badań nad Terroryzmem im. Krzysztofa Liedela w Collegium Civitas. Rozmowę prowadzi red. Marcin Łukawski.
 

Projekt DARE: Dialog o radykalizacji i równości

„Dialog o radykalizacji i równości” (ang. ‘Dialogue About Radicalisation and Equality’), w skrócie DARE, to międzynarodowy projekt badawczy prowadzony przez University of Manchester, w którym bierze udział Collegium Civitas. Polska jest jednym z 13 krajów uczestniczących w tej inicjatywie badawczej, obok Wielkiej Brytanii, Turcji, Francji, Chorwacji, Niemiec, Rosji, Holandii, Norwegii, Grecji, Tunezji, Belgii oraz Malty. Głównym celem DARE było zwiększenie zrozumienia dla zjawiska radykalizacji oraz zbadanie jej skutków dla funkcjonowania społeczeństwa. Projekt skupiał się na ludziach młodych i podejmował tematykę radykalizacji dwojakiego rodzaju: islamistycznej i skrajnie prawicowej. DARE jest finansowany przez UE w ramach programu Horyzont 2020.

Strona projektu w języku polskim: https://dare-h2020.civitas.edu.pl/

Strona projektu w języku angielskim: https://www.dare-h2020.org/
 

Kontrradykalizacja i deradykalizacja – czym się różnią?

Choć nazwy kontrradykalizacja i deradykalizacja brzmią bardzo podobnie, znaczenie tych słów jest zupełnie różne. Kontrradykalizacja to działania mające na celu niedopuszczenie do wystąpienia radykalizacji wśród jednostek i społeczności szczególnie na nią narażonych. Ma ona zatem charakter prewencyjny i profilaktyczny, co sprawia, że jej skuteczność jest trudna do zmierzenia – nie sposób jednoznacznie określić, ile ludzi nie przystąpiło dzięki tym działaniom do organizacji terrorystycznych albo ile ataków terrorystycznych nie doszło do skutku. Z kolei deradykalizacja to proces psychologiczny, w wyniku którego dana osoba porzuca ekstremistyczną ideologię, a ryzyko jej (ponownego) zaangażowania się w działalność terrorystyczną spada. Proces deradykalizacji jest często szczególnie trudny w przypadku osób, które radykalną ideologię i stojący za nią system wartości zaczęły traktować jako część swojej tożsamości, wykorzystując je na przykład do usprawiedliwiania czynów o charakterze przemocowym. Najważniejszym zadaniem instytucji i jednostek zajmujących się deradykalizacją jest wtedy pomoc w zmianie sposobu myślenia tych ludzi, nakreślenie innej drogi i wprowadzenie ich z powrotem do społeczeństwa.
 

Jakie zagrożenia w zakresie radykalizacji niesie ze sobą Internet?

Globalna sieć, pozwalająca na wymianę myśli i informacji między ludźmi niezależnie od ich miejsca zamieszkania, niesie za sobą wielkie szanse, ale także potężne zagrożenia. Grupy o charakterze ekstremistycznym i organizacje terrorystyczne szybko dostrzegły siłę drzemiącą w Internecie oraz mediach społecznościowych i uczyniły z nich skuteczne narzędzi komunikacji, służące także do werbowania nowych członków. Natłok newsów wylewający się z naszych laptopów, tabletów i smartfonów sprawia, że niektórzy z nas natykają się na niebezpieczne treści, nawet ich aktywnie nie poszukując. Dlatego tak ważne jest wypracowanie skutecznych mechanizmów monitorujących to, co jest zamieszczane w Internecie i wyłapujących tego rodzaju przekazy, a nieograniczających przy tym wolności wypowiedzi. Roli Internetu w radykalizacji nie można nie doceniać, lecz nie należy jej także wyolbrzymiać – dr Piasecka wskazuje na to, że nie da się zradykalizować kogoś tylko za pomocą treści przekazywanych za pomocą sieci – potrzebne jest do tego bardziej bezpośrednie działanie i sprzyjające okoliczności w realnym życiu.
 

Światowe programy przeciwdziałania radykalizacji i zwalczania terroryzmu

Jednym z najważniejszych zadań zespołu badaczy i badaczek z Collegium Civitas w projekcie DARE było stworzenie i przeanalizowanie dokumentów opisujących programy przeciwdziałania radykalizacji i zwalczania terroryzmu zarówno z krajów Unii Europejskiej, jak i spoza niej. Nieprzypadkowo znaczna część krajów doszła do wniosku, że pomocne bywa włączenie w działania deradykalizacyjne społeczności lokalnych, otoczenia rodzinnego czy byłych członków grup i organizacji o charakterze radykalnym – udział takich ambasadorów w procesie deradykalizacji może okazać się zbawienny dla osób szukających pomocy. Bardzo ważne jest także zwracanie się do tych ludzi z szacunkiem i prowadzenie z nimi dialogu bez rzucania oskarżeń, które mogłyby w nich obudzić mechanizmy obronne i zmusić do obrony swoich poglądów za wszelką cenę. Sukcesy przynosi zaoferowanie osobom szukającym wyjścia z radykalizacji atrakcyjnej alternatywy dla ich stylu życia, jak na przykład zorganizowanej aktywności sportowej, która tworzy poczucie przynależności do pewnej grupy.

Jakie jeszcze działania mogą pomóc osobom szukającym wyjścia z radykalizacji? Jak skutecznie trafiać z tym przekazem do ludzi młodych? Tego dowiedzą się Państwo z czwartego odcinka podcastu Civitas on Air & DARE: Dialog o radykalizacji i równości.

Dr Paulina Piasecka jest ekspertką w zakresie nauk o bezpieczeństwie, terroryzmu międzynarodowego i walki informacyjnej. Pełni funkcję dyrektorki Centrum Badań nad Terroryzmem im. Krzysztofa Liedela w Collegium Civitas.