W drugim odcinku cyklu podcastów poświęconych projektowi badawczemu „Dialog o radykalizacji i równości” (DARE) przeniesiemy się do świata kibiców – nie tyle piłki nożnej, co konkretnych klubów piłkarskich. O tym, kim są fanatycy, po co im ustawki i jak ważny jest dla nich sport opowie dr Paweł Kuczyński, obecny koordynator projektu DARE w Collegium Civitas. Rozmowę prowadzi red. Marcin Łukawski.
 

Projekt DARE: Dialog o radykalizacji i równości

„Dialog o radykalizacji i równości” (ang. ‘Dialogue About Radicalisation and Equality’), w skrócie DARE, to międzynarodowy projekt badawczy prowadzony przez University of Manchester, w którym bierze udział Collegium Civitas. Polska jest jednym z 13 krajów uczestniczących w tej inicjatywie badawczej, obok Wielkiej Brytanii, Turcji, Francji, Chorwacji, Niemiec, Rosji, Holandii, Norwegii, Grecji, Tunezji, Belgii oraz Malty. Głównym celem DARE było zwiększenie zrozumienia dla zjawiska radykalizacji oraz zbadanie jej skutków dla funkcjonowania społeczeństwa. Projekt skupiał się na ludziach młodych i podejmował tematykę radykalizacji dwojakiego rodzaju: islamistycznej i skrajnie prawicowej. DARE jest finansowany przez UE w ramach programu Horyzont 2020.

Strona projektu w języku polskim: https://dare-h2020.civitas.edu.pl/

Strona projektu w języku angielskim: https://www.dare-h2020.org/
 

Kibice w Polsce – zwykły kibic a fanatyk

Aby zrozumieć sytuację kibiców w Polsce, należy zdać sobie sprawę z tego, że jest to środowisko bardzo zróżnicowane i jednocześnie poddane silnej stereotypizacji. Jak odnaleźć się w gąszczu slangowych określeń? Z tym problemem zmierzył się dr Kuczyński, który dzieli się zdobytą wiedzą w podcaście. Dzięki niemu dowiadujemy się między innymi, że „janusze” to kibice okazjonalni, śledzący rozgrywki najczęściej przed telewizorem, a na stadionie pojawiający się tylko na meczach reprezentacji. Na przeciwległym końcu skali znajdują się „fanatycy”, całkowicie oddani swoim klubom piłkarskim, niestroniący od przemocy. Jednocześnie nasz ekspert podkreśla, że dla fanatyków ważniejsza od piłki nożnej jest tworzona przez nich wspólnota, która z socjologicznego punktu widzenia przybiera czasem nieco plemienny charakter.
 

Patriotyzm polskich kibiców

Motywy patriotyczne są wśród polskich kibiców niezwykle popularne. Budują poczucie tożsamości, jedności i dumy z bycia Polakiem. Zaskakujące może wydawać się to, że ich obecność jest wyraźnie zauważalna nie tylko w czasie meczów reprezentacji, lecz także w rozgrywkach na poziomie krajowym. Odwołania do naszej historii i kultury mają szansę stać się tym, co zjednoczy polskich kibiców ponad lokalnymi i klubowymi podziałami. Nic dziwnego, że rocznice odzyskania niepodległości gromadzą w centrum Warszawy i w innych polskich miastach tłumy ludzi, wśród których spora grupa wywodzi się ze środowisk kibicowskich. Zapalone race i las biało-czerwonych flag od wielu sezonów kojarzone są z obchodami 11 listopada w stolicy, dzieląc społeczeństwo na tych, którzy upatrują w nich przejaw prawdziwego patriotyzmu lub niebezpieczny flirt z nacjonalizmem.
 

Po co są organizowane tzw. ustawki kibiców?

Kibicowanie w radykalnym wydaniu najczęściej nie kończy się na meczu – nie jest tajemnicą, że fanatycy konkurujących ze sobą klubów umawiają się na tzw. ustawki, czyli bójki poza stadionem. Nawet jeśli ich wrogowie i powody do agresji są jedynie wykreowane, to przemoc wśród fanatyków jest jak najbardziej realna. Bywa, że niesie ze sobą najpoważniejsze konsekwencje – jak choćby śmierć człowieka. Dlaczego młodzi mężczyźni odwołują się do przemocy? Dr Kuczyński postrzega to jako formę manifestowania przez nich męskości: „Drążę temat męskości, ponieważ uważam, że on jest kluczowy dla poszukiwań tożsamości. Męskość jest w tej chwili rozmyta, już nawet definicja płci staje się nieostra – kobieta lub mężczyzna – tylko mamy ileś kategorii. Jak to działa na tych młodych mężczyzn? Oni to odrzucają, ponieważ chcą być prawdziwymi mężczyznami, jak z filmów amerykańskich”.

W jaki sposób w środowisku fanatyków piłkarskich manifestowane jest braterstwo broni? Czy patriotyzm i religijność są ważnymi elementami tożsamości polskich kibiców? Jak wygląda kobieca strona kibicowania? Tego dowiecie się z drugiego odcinka cyklu podcastów Civitas on Air & DARE: Dialog o radykalizacji i równości.

Dr Paweł Kuczyński jest socjologiem, nauczycielem akademickim i przedsiębiorcą. Specjalizuje się w badaniu ruchów społecznych. Od 20 lat zajmuje się konsultacjami społecznymi, towarzyszącymi inwestycjom makrostrukturalnym (rewitalizacja, ochrona środowiska, energetyka, infrastruktura drogowa). W Collegium Civitas koordynuje działania związane z międzynarodowym projektem badawczym DARE (Dialog o radykalizacji i równości).