Trzeci odcinek cyklu podcastów poświęconych projektowi badawczemu „Dialog o radykalizacji i równości” (DARE) to spotkanie z dr. Przemysławem Witkowskim z Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Collegium Civitas, który opowie o związkach fanatyków piłkarskich z ideologią neofaszystowską, jak wyglądają ich relacje ze skrajną prawicą w Polsce oraz jaki jest polityczny wymiar ich „radykalnego” kibicowania. Rozmowę prowadzi red. Marcin Łukawski.
 

Projekt DARE: Dialog o radykalizacji i równości

„Dialog o radykalizacji i równości” (ang. ‘Dialogue About Radicalisation and Equality’), w skrócie DARE, to międzynarodowy projekt badawczy prowadzony przez University of Manchester, w którym bierze udział Collegium Civitas. Polska jest jednym z 13 krajów uczestniczących w tej inicjatywie badawczej, obok Wielkiej Brytanii, Turcji, Francji, Chorwacji, Niemiec, Rosji, Holandii, Norwegii, Grecji, Tunezji, Belgii oraz Malty. Głównym celem DARE było zwiększenie zrozumienia dla zjawiska radykalizacji oraz zbadanie jej skutków dla funkcjonowania społeczeństwa. Projekt skupiał się na ludziach młodych i podejmował tematykę radykalizacji dwojakiego rodzaju: islamistycznej i skrajnie prawicowej. DARE jest finansowany przez UE w ramach programu Horyzont 2020.

Strona projektu w języku polskim: https://dare-h2020.civitas.edu.pl/

Strona projektu w języku angielskim: https://www.dare-h2020.org/
 

Czy każdy polski fanatyk piłkarski to neonazista?

Fanatycy piłkarscy, mimo że wcale nie stanowią większości polskich kibiców, są bez wątpienia grupą bardzo widoczną i głośną, a także budzącą w społeczeństwie największe kontrowersje. Jak mówi dr Witkowski: „W tej grupie rzeczywiście można znaleźć sporo osób, które jakiś kontakt z grupami skrajnie prawicowymi miały lub mają, a w niektórych miastach są ludzie wprost bezpośrednio powiązani z ideologią neofaszystowską czy neonazistowską” – nadużyciem jednak byłoby stwierdzenie, że każdy polski fanatyk jest neofaszystą lub neonazistą. Władze stadionowe często zresztą interweniują, kiedy w oprawach meczów pojawiają się niepokojące symbole, nawiązujące na przykład do rasizmu, ksenofobii, homofobii czy postaw antydemokratycznych.
 

Skąd się bierze przemoc wśród polskich kibiców?

Przemoc nie jest obca polskim kibicom, szczególnie tym, którzy deklarują się jako fanatycy. To nierzadko osoby zaangażowane w ruchy patriotyczne, lecz często jest to patriotyzm specyficznie rozumiany: „To jest taki patriotyzm, który jest budowany w kontrze. To jest trochę takie doświadczenie krajów czy narodów, które przez jakiś czas doświadczały opresji” – mówi w podcaście dr Witkowski. – „Biały mężczyzna jest na górze. Poniżej jest biała kobieta, a potem są dalej różne stopnie bytów, które oni klasyfikują jako gorsze i niższe. Oni chcą budować siebie w kontrze. Ta kontra ma zatrzymać coś, co zagraża ich światu, coś, co psuje ich świat i w efekcie w ich mniemaniu oczywiście jest jakiś syndrom oblężonej twierdzy, że ich kultura, ich wartości, ich świat się rozpada pod wpływem ataku i oni są ostatnią kohortą, która walczy o ten świat”.
 

Polityczny wymiar „radykalnego” kibicowania

Większość kibiców nie jest zaangażowana politycznie w znaczącym stopniu. Co w taki razie sprawia, że fanatykami piłkarskimi interesują się osoby oficjalnie i nieoficjalnie związane z prawą stroną sceny politycznej? Fanatycy, wykazujący się takimi cechami, jak na przykład silne poczucie patriotyzmu, brak tolerancji dla odmienności, homofobia, ksenofobia, zamiłowanie do militarnego stylu bycia, mogą okazać się użyteczni dla władzy, która głosi podobne treści w lżejszej wersji. Dlatego to właśnie spośród fanatyków piłkarskich niedemokratyczne władze niektórych państw rekrutują swoich zwolenników i organizują ich w grupy przypominające bojówki. Dzieje się tak choćby w Rosji, Turcji czy na Węgrzech, a według dr. Witkowskiego – zaczyna się to pojawiać także w Polsce.

Jak wygląda życie w zamkniętej społeczności fanatyków piłkarskich? Przed kim bronią nasz świat fanatycy-patrioci? Jak godzą używanie gestów i symboli nazistowskich z pomaganiem powstańcom warszawskim? Z tymi niełatwymi pytaniami zmierzy się dr Przemysław Witkowski w trzecim odcinku specjalnego cyklu podcastów Civitas on Air & DARE. Zapraszamy do wysłuchania!

Dr Przemysław Witkowski jest politologiem, historykiem myśli politycznej, specjalistą z zakresu ruchów i grup radykalnych, zarówno lewicowych i prawicowych, jak również tych o charakterze mieszanym. Zajmuje się także związkami ideologii i popkultury w filmie, serialu telewizyjnym, komiksie, muzyce rozrywkowej, ze szczególnym naciskiem na propagandę polityczną, zwłaszcza polską.