O Polakach często mówi się, że są zdolni zjednoczyć się w obliczu niebezpieczeństwa lub wspólnego wroga, lecz na co dzień często nie potrafią się ze sobą dogadać. Czy rzeczywiście jesteśmy aż tak spolaryzowanym społeczeństwem? Jakie klasy i warstwy społeczne występują w Polsce? A wreszcie – jak przekłada się to na wyniki wyborów? W kolejnym odcinku podcastu Civitas on Air za kulisy polskiej polityki zaglądamy razem z prof. Pawłem Ruszkowskim z Instytutu Socjologii im. Edmunda Wnuk-Lipińskiego Collegium Civitas oraz z dr. Pawłem Maranowskim z Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Collegium Civitas.
 

Czym jest polaryzacja światopoglądowa?

Polaryzacja światopoglądowa to zjawisko społeczne polegające na tym, że dyskursie publicznym wyrażane są opinie odwołujące się do rozbieżnych, a czasem nawet przeciwstawnych systemów wartości: systemu konserwatywnego i systemu liberalnego. Często sprawia to, że Polacy, na pierwszy rzut oka dosyć jednolici, zespoleni wspólną historią, tradycją i obyczajami, posługujący się jednym językiem, często – paradoksalnie – tego wspólnego języka nie potrafią ze sobą znaleźć. A o tym, że wspólny wróg jednoczy silniej niż wspólne poglądy, wiedzą doskonale politycy związani z różnymi opcjami politycznymi, którzy potrafią wykorzystać to do osiągnięcia swoich celów. Goście tego podcastu są przekonani o tym, że jedną z głównych przyczyn tak wyraźnej polaryzacji światopoglądowej w Polsce są różnice położenia materialnego, a więc różnice klasowo-warstwowe.
 

Klasy społeczne w Polsce

Właśnie klasom i warstwom społecznym oraz wynikającym z ich istnienia różnicom światopoglądowym Polaków poświęcona jest najnowsza książka prof. Ruszkowskiego oraz dr. Maranowskiego pt. „Polaryzacja światopoglądowa społeczeństwa polskiego a klasy i warstwy społeczne”, którą napisali razem z dr. hab. Andrzejem Przestalskim. Autorzy klasę społeczną definiują w niej jako zbiór ludzi będących prywatnymi właścicielami środków pracy albo renty i/lub prywatnymi właścicielami siły roboczej. Wśród tych ostatnich dalszymi kryteriami przynależności klasowej są: poziom wykształcenia siły roboczej, pozycja w procesie kierowania procesem pracy oraz sektor ich działalności. W ten sposób otrzymujemy: klasy właścicieli (do których należą m.in. klasa samodzielnych przedsiębiorców, klasa samodzielnych właścicieli gospodarstw rolnych, klasa menedżerów korporacji) oraz klasy pracownicze (m.in. klasa wyższych specjalistów, klasa niższych specjalistów, klasa średniego personelu, klasa robotników).
 

Warstwy społeczne w Polsce

Czym są w takim razie warstwy społeczne? To kategoria ludzi będących współwłaścicielami publicznych środków pracy bądź renty i/lub prywatnymi właścicielami siły roboczej. Wśród tych ostatnich (uruchamiających publiczne środki pracy) dalszymi kryteriami przynależności warstwowej są: poziom wykształcenia siły roboczej, pozycja w procesie kierowania procesem pracy oraz sektor ich działalności. We współczesnym społeczeństwie polskim mamy więc warstwy pracownicze (m.in. warstwa wyższych profesjonalistów, warstwa szeregowych urzędników publicznych, warstwa średniego personelu, warstwa robotników) oraz warstwy rentierów publicznych (m.in. warstwa bezrobotnych rejestrowanych, warstwa emerytów, warstwa rencistów).
 

Czy da się przewidzieć, kto wygra wybory?

Podziały występują w każdym społeczeństwie, jednak uważa się, że w Polsce są one wyjątkowo silne. Liberałowie i konserwatyści, mieszkańcy Polski A i B, ludzie zamożni i mniej zamożni, katolicy i niewierzący – nasze spragnione symetrii umysły rysują nam wyraźne linie dychotomicznego podziału, zapominając o tym, co leży pośrodku. A wszystko to przy (nie)cichej aprobacie polityków, którzy na polaryzacji społeczeństwa, podsycanej przez media, potrafią wiele zyskać. Siłom politycznym, kierującym swe programy do określonych klas i warstw społecznych, z pomocą przychodzi wiedza o liczebności każdej z tych grup i… prosta arytmetyka. Kto korzysta z takich rozwiązań? A co ważniejsze – z jakim skutkiem?

Tego dowiecie się w nowym odcinku podcastu Civitas on Air z udziałem prof. Pawła Ruszkowskiego oraz dr. Pawła Maranowskiego. Zapraszamy do wysłuchania!

Dr hab. Paweł Ruszkowski, prof. CC jest socjologiem, koordynatorem Seminarium Energetycznego CC. Naukowo zajmuje się socjologią polityki i socjologią gospodarki, a szczególną uwagę poświęca kwestiom związanym z polską sceną polityczną, związkami zawodowymi, spółkami pracowniczymi oraz dialogiem społecznym.

Dr Paweł Maranowski jest doktorem nauk o polityce i specjalizuje się w socjologii polityki, teorii elit, psychologii polityki, socjologii muzyki i administracji publicznej, a także metodologii badań społecznych, badań sondażowych oraz analizy danych ilościowych.