dr Katarzyna Iwińska, dr Magdalena Kraszewska

Z badań przeprowadzonych w 29 krajach europejskich wynika, że Europejczycy deklarują chęć prowadzenia zrównoważonego trybu życia, ale nie są gotowi na wyrzeczenia (Metzger, i in., 2018). Inne globalne badanie (przeprowadzone przez Pew Research Center w 2015) pokazuje, że 60% obywateli europejskich zgadza się, że zmiany klimatyczne już szkodzą ludziom na całym świecie, podczas gdy 73% uważa, że istotne zmiany w stylu życia są konieczne, aby zmniejszyć ich skutki.

W Polsce również rośnie świadomość zmian klimatycznych i katastrofy środowiskowej, jednak skala i powszechność rozumienia tych zjawisk jeszcze nie są poznane. Sytuacja ta zainspirowała zespół badaczy i badaczek Collegium Civitas, którzy w ramach międzynarodowego projektu PASSION przeprowadzili badania kwestionariuszowe online wśród młodych osób (18-45 lat) w 5 krajach UE (w Szwecji, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Grecji i Polsce). Badanie zachowań prośrodowiskowych i proinnowacyjnych wobec wyzwań środowiska zostało zrealizowane tuż po „covidowym zamknięciu” w domach, po doświadczeniu pierwszej w życiu pandemii, która – jak przypuszczano – zmieniła wyobrażenia na temat naszego „normalnego” życia. Badacze społeczni z twórczą pasją – PASSION – tworzyli wizje, wyobrażenia i prognozy dotyczącego tego, jak świat będzie wyglądał w przyszłości i jaki wpływ pandemia wywarła na nasze zwyczaje i codzienne aktywności, także te w zakresie środowiska.

I rzeczywiście, już pierwsze wyniki pokazują, że szanowanie przyrody, ochrona środowiska oraz zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska – te trzy wartości związane ze środowiskiem naturalnym – są deklarowane jako istotne przez znaczną część respondentów z Polski (odpowiednio 70%, 60% i 57%). Polacy sortują śmieci (79%), powtórnie wykorzystują opakowania takie jak słoiki, butelki, torby plastikowe czy kartony papierowe (62%), a 83% gasi światło, gdy nie przebywa w danym pomieszczeniu. Większość respondentów również stara się zwracać uwagę na zużycie wody – aż 81% zawsze lub przez większość czasu zakręca kran podczas mycia zębów oraz bierze prysznic zamiast kąpieli z troski o środowisko naturalne. Trochę inaczej wyglądają zachowania związane z zakupami. O ile aż 83 % zawsze lub przez większość czasu nosi na zakupy własną torbę i 73% kupuje tyle jedzenia, ile potrzebuje, tak żeby się nic nie marnowało, to już tylko 20% respondentów jest skłonnych wybierać produkt wegetariański zamiast mięsnego z powodów związanych ze środowiskiem naturalnym czy kupować produkty ekologiczne (25%).

Widać, że w badanej grupie respondentów istnieje duży potencjał do większych starań na rzecz ochrony środowiska, ale to dalsze procesy społeczne pokażą, czy w istocie zmiana następuje. Obecnie 62% Polaków czuje dużą odpowiedzialność za swój negatywny wpływ na środowisko, a aż 72% zgadza się, że mogłoby działać w sposób bardziej przyjazny dla środowiska. Pytani o swoją wiedzę na temat ochrony środowiska respondenci deklarują, że są dobrze poinformowani w tym temacie, bo aż 77% uznaje się za dobrze lub bardzo dobrze poinformowanych. Jednak można zauważyć, że główne wskaźniki zachowań prośrodowiskowych to te „proste” i powszechne czynności nagłaśniane przez większość mediów, przy czym media społecznościowe, radio i telewizja oraz programy edukacyjne dominują w dostarczaniu informacji o stanie środowiska i propagowaniu określonych działań prośrodowiskowych. Zauważalnym trendem jest rosnące przekonanie młodych ludzi o kryzysie ekologicznym, a także świadomość, że to ludzie przyczyniają się do tej zmiany. Aż 81% Polaków zgadza się lub zdecydowanie się zgadza, że ludzie poważnie niszczą środowisko naturalne, zaś 73% ma przekonanie, że świat zmierza do poważnej ekologicznej katastrofy. Ciekawym trendem jest „popandemiczne” zwiększone docenianie przyrody i natury (51% Polaków). Czy staliśmy się bardziej wrażliwi na kwestie natury, przyrody i środowiska? Czy dostrzegamy, że przyroda i natura są konieczne do zdrowego życia? Czy jesteśmy obecnie bardziej świadomi możliwości wywierania wpływu na decydentów i przedsiębiorców? Te analizy są jeszcze przed nami.

Tekst ukazał się w wydaniu papierowym „Polska Times” z dnia 18.09.2020 r.

Wydanie jest również dostępne w wersji elektronicznej na stronie: https://plus.polskatimes.pl/wykup-dostep/