Projekt dofinansowany w ramach konkursu OPUS, ogłoszonego przez Narodowe Centrum Nauki. Organizowany w ramach konsorcjum naukowego wraz z Instytutem Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
 

Przedmiotem badania są przemiany, jakim podlegają od ok. 2000 r. kultury historyczne (kultury pamięci) Polski i Ukrainy. Projekt odwołuje się do ujęcia kontekstu przemian kultur historycznych w Europie autorstwa trojga teoretyków. Po pierwsze, Nikołaja Koposowa, który wskazał na przewagę pamięci kulturowej nad pamięcią polityczną w państwach Europy Zachodniej i odwrotną relację między nimi w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Po drugie, Aleidy Assmann, która pokazała, jak państwa zachodnie w procesie integracji podniosły Holokaust do rangi mitu założycielskiego Europy, czym przyczyniły się do tego, iż ich środkowo- i wschodnio-europejscy sąsiedzi upomnieli się o wprowadzenie do pamięci europejskiej zbrodni stalinowskich. Po trzecie, Jörna Rüsena, który wyróżnił trzy wymiary kultury historycznej: estetyczny, kognitywny i polityczny.
 

Nadrzędnym celem projektu jest zbadanie, po pierwsze, jaki jest w kulturze historycznej Polski i Ukrainy udział pamięci kulturowej, czyli badań nad „własnym” dziedzictwem kulturowym i jego ochrony, oraz pamięci politycznej, czyli różnych działań mających na celu integrację polityczną. Po drugie, jak kultury te odpowiadają na wyzwanie ogólnoeuropejskiej pamięci o Holokauście i jak odnoszą się do projektu Assmann kształtowania dialogicznej pamięci o II wojnie światowej. Po trzecie, jak uczestnicy polityki w tych państwach posługują się obrazami przeszłości dla zyskiwania poparcia obywateli i legitymizacji lub delegitymizacji porządku politycznego. Drugim głównym celem projektu jest zbadanie różnic i podobieństw między kulturami historycznymi Polski i Ukrainy, biorąc pod uwagę to, iż ich wspólna przeszłość wypełniona była tyle aktami współpracy, ile konfliktów i zbrodni. Porównanie struktur tych kultur ma doprowadzić m.in. do ustalenia „głębokich” źródeł nieporozumień we współczesnym polsko-ukraińskim dialogu historycznym.
 

Znaczenie projektu polega na:

1. wzmocnieniu empirycznych podstaw wiedzy o przemianach pamięci i tożsamości w państwach Europy Środkowej i Wschodniej,
2. rozwinięciu metodologicznej refleksji w dziedzinie studiów nad pamięcią zbiorową,
3. pogłębieniu wiedzy na temat wzajemnego postrzegania się przez współczesnych Polaków i Ukraińców,
4. sformułowaniu uwag odnośnie do skuteczności oddziaływania instytucji powoływanych przez państwa dla formowania zbiorowych wyobrażeń o przeszłości (gł. instytutów pamięci narodowej),
5. rozjaśnieniu „korzeni” czynników sprzyjających i ograniczających rozwój polsko-ukraińskiego dialogu o przeszłości.

W czasie realizacji projektu zostaną przeprowadzone cztery prezentacje wyników i debaty – po dwie w Polsce i na Ukrainie. Efektem projektu będą m.in.: monografia na temat polityki pamięci na Ukrainie od 2014 r., zbiór wszystkich raportów i analiz z fazy A, B i C wydany w języku ukraińskim i angielskim oraz publikacje artykułów w wysokopunktowanych czasopismach zawierające wyniki poszczególnych badań.
 

Kierownik projektu: dr hab. Tomasz Stryjek, prof. ISP PAN
 

Strona projektu: www.historical-cultures.eu/news

Projekt realizowany w latach 2017-2021.